Dieta w chorobach metabolicznych

Choroby metaboliczne

Do najczęstszych chorób metabolicznych zalicza się:

Otyłość

  • otyłość jest chorobą ogólnoustrojową
  • identyfikacja otyłości może być różna – np wg BMI, wg wzoru Brocka, czy wg wzoru Lorenza,
  • szacuje się, że ok. 95% osób otyłych mają zwiększoną masę ciała poprzez spożywanie zbyt dużej ilości pożywienia,
  • przyczyn otyłości może być jednak znacznie więcej – znaczenie mają tu między innymi czynniki genetyczne, zaburzenia hormonalne i/lub neurologiczne, farmakoteria, czy mała aktywność fizyczna,
  • może prowadzić do licznych następstw zdrowotnych: cukrzycy typu 2, zaburzeń czynnościowych serca, miażdżycy, chorób stawów, dny moczanowej, zaburzeń hormonalnych, czy kamicy pęcherzyka żółciowego

Otyłość - ogólne zalecenia dietetyczne

  • nie stosujemy głodówek, bądź innych skrajnie restrykcyjnych energetycznie diet. Jedyne wskazanie do takich diet rzędu 800-1000 kcal jest identyfikacja u pacjenta otyłości III stopnia, a decyzją lekarza prowadzącego w porozumieniu z dietetykiem jest przygotowanie pacjenta do operacji bariatrycznej. Zbyt duża masa ciała w trakcie takiego zabiegu może być niebezpieczna dla życia pacjenta,
  • głodówki mogą prowadzić do poza pewną redukcją tkanki tłuszczowej do zaniku mięśni szkieletowych, uszkodzenia mięśnia sercowego, nerek, wątroby, czy śledziony – w konsekwencji może dojść nawet do zgonu takiej osoby,
  • najtrwalsze i najbardziej efektywne w dłuższym okresie czasu rezultaty dają diety, gdzie redukcja masy ciała przebiega powoli,
  • w otyłości ubytek masy ciała powinien wynosić 0,5-1kg w ciągu tygodnia, czyli ok 2-4kg w skali miesiąca,
  • w początkowym okresie redukcji może się jednak zdarzyć szybszy ubytek masy ciała (szczególnie gdy masa ciała pacjenta przed wprowadzeniem diety była zdecydowanie za duża),
  • zakłada się, że najlepsze efekty daje dieta ubogoenergetyczna, bogatoresztkowa, z ograniczeniem tłuszczu, (czasami również z ograniczeniem produktów węglowodanowych o wysokim indeksie glikemicznym),
  • tłuszcze w takiej diecie ograniczamy ok 20% całkowitej energii naszego organizmu (w niektórych przypadkach do 25%),
  • białko w diecie zwiększa się do poziomu 20-25% całkowitej energii naszego organizmu,
  • warzywa w diecie powinny stanowić ok 750 gram każdego dnia,
  • produkty zbożowe wyłącznie z pełnego przemiały – pełnoziarniste (np ryż brązowy, chleb razowy lub graham, płatki owsiane górskie itd),
  • ograniczamy sól do max 5g na dobę (1 łyżeczka),
  • spożywamy ok 1,5 litra płynów każdego dnia (ilość ta może być jednak większa – w zależności od decyzji dietetyka),
  • spożywamy 4-5 posiłków w ciągu dnia, a między posiłkami nie spożywamy żadnych przekąsek,
  • posiłki spożywamy o regularnych porach dnia,
  • wskazane w diecie są przyprawy takie jak: kminek, majeranek, kolendra, ogórecznik, seler – wpływają na przyśpieszenie metabolizmu.

Wychudzenie

  • to patologiczny stan organizmu, kiedy to pacjent ma zbyt niską masę ciała (określamy za pomocą tych samych wzorów co przypadku otyłości – opisanej powyżej),
  • wychudzenie jest podyktowane niedoborem energetycznym, niedoborem białka, czy innych składników odżywczych,
  • gdy spożywamy zbyt małą ilość pożywienia organizm czerpię energię z rozpadu własnych tkanek,
  • wychudzenie może być również przyczyną wielu chorób, jak np nowotwory, przewlekłe choroby zakaźne, zaburzenia hormonalne,
  • objawów wychudzenia jest bardzo dużo – poza zbyt małą masą ciała, zanik tkanki tłuszczowej, zanik mięśni, obniżona temperatura ciała, spowolnione reakcje psychiczne, u kobiet zanik miesiączki, u mężczyzn impotencja.

Wychudzenie - ogólne zalecenia dietetyczne

  • jak w przypadku wielu chorób, tak i tym przypadku, często niezbędna jest pomoc dietetyka,
  • żywienie w wychodzeniu najczęściej (choć nie jest to reguła, a decyzję podejmuje dietetyk prowadzący) rozpoczyna się od diety ubogoenergetycznej papkowato-płynnej,
  • stopniowo dieta ta jest modyfikowana do diety bogatoenergetycznej, bogatobiałkowej, z dużą zawartością makro- i mikroelementów,
  • istnieją przypadki (na szczęście jednak dość rzadkie), gdzie pacjenci wymagają żywienia pozajelitowego i/lub dojelitowego,
  • często w diecie wykorzystuje się Nutridrinki – napoje wysokoenergetyczne, z dużą zawartości składników odżywczych, witamin i minerałów,
  • najczęściej dieta ubogoenergetyczna mieści się w przedziale 1200-1500 kcal, a bogatoenergetyczna, do której należy dojść mieści się w przedziale 3000-3500kcal (UWAGA – decyzję w tym względzie pacjent nie podejmuje indywidualnie, a wyłącznie pod kontrolą lekarza i/lub dietetyka prowadzącego),
  • znacznie zwiększamy spożycie białka – nawet do 1,5-2 g/kg masy ciała / dzień,
  • posiłki powinny być małe objętościowo,
  • ilość posiłków w ciągu dnia – nawet do 6-8 (w zależności od wielu czynników współtowarzyszących),

Dna moczanowa

  • podagra, skaza moczanowa,
  • polega na odkładaniu się kwasu moczowego we krwi,
  • często ma podłoże genetyczne, a jej rozwój przypada najczęściej między 30. a 50. rokiem życia,
  • do najczęstszych objawów choroby zalicza się pojawianie się co pewien czas napadów (dość gwałtownych) charakteryzujących się m.in. podwyższeniem temperatury ciała, obrzękami stawów, zaciemnieniem skóry, dużą bolesnością stawów,
  • częstość napadów – raz na kilka miesięcy lub lat, czas trwania napadu – kilka dni lub tygodni,
  • między napadami nie odczuwa się żadnych negatywnych stanów organizmu,
  • wystąpieniu napadów sprzyjają:
    • dieta bogatopurynowa (z puryn powstaje kwas moczowy),
    • stres,
    • leki,
    • zbyt duży wysiłek fizyczny,
  • nieleczona dna moczonowa, na której nie przestrzegamy określonej diety prowadzi z czasem do powikłań ze strony innych narządów, jak nerek, czy układu krążenia.

Dna moczanowa - ogólne zalecenia dietetyczne

  • podstawowym celem diety jest ograniczenie stężenia kwasu moczowego we krwi – dieta ubogopurynowa,
  • w najbardziej ogólnym ujęciu z diety należy wyeliminować wyciągi z mięsa i kości, baraninę, podroby, sardynki, szproty, śledzie, kawę, herbatę, czekoladę, kakao, produkty strączkowe (jak np soczewica, groch, fasola), szpinak, grzyby,
  • nie zaleca się spożywania wędlin, ostrych przypraw, konserw, tłuszczy zwierzęcych,
  • zaleca się spożywanie serów, jaj, mleka, owoców, warzyw, ryżu, miodu, dżemów, marmolady,
  • posiłki należy spożywać 4-5 razy w ciągu dnia,
  • ostatni posiłek powinien być spożyty na 4h przed snem,
  • w okresie napadowym stosuje się dietę bezmięsną, płynną, kleikowo-owocową,
  • ze względu, że lista dozwolonych i przeciwwskazanych produktów w dnie moczanowej jest bardzo długa, a i sam sposób przygotowania potraw wpływa na zawartość wykorzystanych produktów spożywczych zaleca się kontakt z dietetykiem,

Hiperlipidemie

  • hiperlipidemia to sytuacja, w której stężenie cholesterolu i/lub trójglicerydów w surowicy krwi przekracza dopuszczalne normy,
    • gdy przekroczony jest poziom cholesterolu mówimy o hipercholesterolemii,
    • gdy przekroczony jest poziom trójglicerydów mówimy o triglicerydemii,
    • gdy przekroczony jest poziom cholesterolu i trójglicerydów mówimy o hiperlipidemii mieszanej,
  • zbyt duże stężenie lipidów w surowicy krwi może prowadzić do rozwoju miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca oraz zawałów.

Hiperlipidemie - OGÓLNE ZALECENIA DIETETYCZNE

  • w hiperlipidemiach stosuje się dietę hipolipemiczną, mającą na celu zmniejszyć stężenie lipidów w surowicy krwi,
  • podstawą diety jest ograniczenie produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol,
  • u osób z nadwagą powinno się wprowadzić dietę hipolipemiczną, ubogoenergetyczną
  • w diecie zwiększa się spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, głównie z oliwy z oliwek i oleju rzepakowego,
  • spożycie cholesterolu w hiperlipidemiach powinno być najczęściej mniejsze od 200 mg na dobę,
  • dieta powinna być bogata w błonnik pokarmowy – jego ilość powinna wynosić ok 35g dziennie,
  • najczęściej ogranicza się również (w zależności od czynników współtowarzyszących) spożycie cukrów prostych,

Podsumowanie

  • w chorobach metabolicznych zaleca się  kontakt z dietetykiem w celu określenia prawidłowego sposobu odżywienia, właściwego wprowadzania do planu żywieniowego określonych produktów i potraw, odpowiedniego przechodzenia na poszczególne modyfikacje diety i właściwy dobór głównych składników odżywczych,
  • ograniczanie i/lub zażegnanie choroby wiąże się w tych przypadkach ściśle z odpowiednim żywieniem,
  • przestrzeganie odpowiedniego planu ma na celu podnieść jakość funkcjonowania organizmu.
  • w przypadku pytań lub wątpliwości jesteśmy do Państwa dyspozycji,
  • zapraszamy do kontaktu telefonicznego, mailowego lub do spotkania z dietetykiem w naszym gabinecie w Krakowie.